Is er sprake van een evenwaardigheid in de samenwerking? Hoe is de machtsbalans tussen organisaties in het Zuiden en in het Noorden? Wie staat er aan het spreekwoordelijke roer? Die vragen vormen de kern van een breder debat in de ontwikkelingssector. Woord en Daad kiest sinds haar oprichting voor een nauwe en evenwaardige samenwerking met partnerorganisaties. Toch zetten de vragen ook ons aan het denken. Missy Christie, directeur van partnerorganisatie Conviventia, en Sander Verduijn, strategisch regionaal adviseur bij Woord en Daad voor Latijns-Amerika, vertellen hoe de samenwerking verandert.
Sander Verduijn, Strategisch regionaal adviseur Woord en Daad voor Latijns-Amerika
Waar gaat het om bij zuidelijk leiderschap?
‘Het gaat erom dat gemeenschappen in het Zuiden zelf betrokken zijn bij hun ontwikkeling. Kijk, wij vinden het ook niet fijn als andere mensen dingen over ons beslissen. En dat geldt voor iedereen op deze wereld. Ten diepste heeft het voor mij te maken met menselijke waardigheid. De gedachte achter zuidelijk leiderschap is dat gemeenschappen en organisaties in het Zuiden bepalend zijn qua zeggenschap en inbreng, terwijl wij faciliteren. Zij staan immers dichter bij de gemeenschappen met wie we werken dan wij. Belangrijk is daarom dat er medezeggenschap is over wat er moet gebeuren en hoe en met wie er dan samengewerkt moet worden.’
Hoe geeft Woord en Daad vorm aan zuidelijk leiderschap?
‘Vanuit haar missie, visie en kernwaarden is Woord en Daad in haar 50-jarig bestaan altijd al sterk gericht geweest op het nastreven van gelijkwaardigheid in samenwerkingsrelaties. De huidige aandacht voor zuidelijk leiderschap is voor ons aanleiding om ons eigen perspectief op evenwaardigheid aan te scherpen. We doen dit vanuit de ‘deel de macht’-gedachte. Samenwerking tussen Noord en Zuid moet plaatsvinden vanuit een evenwaardige machtsbalans. Het gaat erom dingen samen tot stand te brengen vanuit gedeelde macht en invloed.
Partners vullen elkaar aan en werken vanuit wederzijds toegevoegde waarde. Dat kan alleen als er veel vertrouwen is in de relatie. Zoiets moet natuurlijk gaandeweg ook groeien.’
‘Wij vinden het ook niet fijn als andere mensen dingen over ons beslissen’
Welke rol wil Woord en Daad spelen?
‘We zien onszelf graag in een bemiddelende en verbindende rol. Hoe die rol er precies uitziet, varieert per land en organisatie. Een organisatie als Conviventia is ISO-gecertificeerd, heeft eigen contacten met overheden en in de private sector en werkt uiterst professioneel. In andere gevallen helpen we partners bij het leggen van contacten met andere donoren zodat organisaties fondsen uit verschillende bronnen krijgen. Ook faciliteren we in het tot stand brengen van samenwerkingsverbanden met tal van andere partijen. En natuurlijk slaan we ook de brug tussen het werk dat er gebeurt door onze partners over de hele wereld en mensen in Nederland. Ik denk even aan een onderwijsprogramma in Colombia dat gesteund wordt door een kringloopwinkel. Vrijwilligers dragen actief bij aan verandering voor docenten in Colombia, die op hun beurt bijdragen aan de verandering van Colombiaanse kinderen. Beide dragen ze bij aan een betere wereld en Woord en Daad is de verbindende schakel.’
Missy Christie, Directeur Conviventia, Colombia
Waar gaat het om bij zuidelijk leiderschap?
‘Zuidelijk leiderschap betekent voor ons dat we gelijkwaardige partners zijn. Als noordelijke en zuidelijke organisaties in een samenwerking elkaar echt als evenwaardig beschouwen, met wel elk hun eigen rol die ze op een actieve manier vervullen, dan ontstaat er een gezamenlijk gedragen leiderschap. Beide partners voelen zich dan verantwoordelijk.’
Is dat niet vanzelfsprekend in een partnerschap?
‘We leven in een wereld waarin niet iedere organisatie bereid is om goed te luisteren naar de ander. Er zijn organisaties die vinden dat omdat zij het geld hebben, het werk zo gedaan moet worden als zij denken dat het moet. Met geld oefenen ze dan macht uit. Conviventia is een sterke en goed georganiseerde organisatie. Wij kunnen ‘nee’ zeggen tegen dit soort donoren. Wij zijn er niet om uit te voeren wat zij willen. En ja, we hebben geld nodig om de problemen die we hier tegenkomen op te lossen, maar we moeten onze eigen plannen en programma’s hebben die voortkomen uit onze missie. Zo tonen we leiderschap.’
‘Wij zijn er niet om uit te voeren wat zij willen’
Wat is jullie kracht?
‘Verandering begint vanbinnen, in de eigen gemeenschap. Er komt pas echt verandering als mensen zelf hun ontwikkeling ter hand nemen. Het gaat er dus om dat gemeenschappen betrokken worden. Als Conviventia begrijpen we de context in Colombia; we kennen de nationale ontwikkelingsplannen; we luisteren naar de stem van de mensen zodat we niet alleen hun problemen horen, maar ook ontdekken waar hun eigen mogelijkheden liggen; we komen met innovatieve ideeën om vraagstukken aan te pakken. En dan merk je dat programma’s die we samen opgezet hebben meer aansluiten op de werkelijkheid en daarom meer impact hebben.’
Hoe verrijkt Woord en Daad jullie?
‘Woord en Daad heeft een bijzondere, door God gegeven positie. Ze heeft toegang tot allerlei informatie- en kennisbronnen en tot andere internationale organisaties en overheden. Zij kan ons met hen in contact brengen en zorgen voor verbinding. Dan is ze een soort makelaar. Bij Conviventia ben ik de hele dag druk met gesprekken en met allerlei administratieve en organisatorische zaken. Woord en Daad verrijkt ons met een wereldwijd perspectief. Ze helpt ons om over onze bergen heen te kijken.’