Water is nodig om voedsel te verbouwen. Zonder water is er geen oogst, geen dagelijks brood, geen leven. Meike van Ginneken, watergezant van Nederland, weet dat als geen ander. Ze zet zich in om water wereldwijd beter te beheren. ‘Water is geen luxe. Het is basisbehoefte.’ Wegbezuinigd door de nieuwe regering.
Nederland heeft een sterke reputatie als waterland. Dijken, deltawerken, ruimte voor de rivier – onze relatie met het water zit als het ware in onze genen. Door de geschiedenis heen heeft ons land veel geleerd over omgaan met water. In plaats van strijden tegen water, werken we steeds meer met de natuur. ‘Die kennis is waardevol’, zegt watergezant Van Ginneken, toen we haar eind augustus spraken over de World Water Week, een van de belangrijkste internationale conferenties over watergebruik. ‘Onze kennis is invloedrijke ‘soft power’ waarmee we anderen kunnen helpen. Tegelijk help ik de Nederlandse overheid om te leren van andere landen.’
Organisaties zoals Woord en Daad spelen daarin een grote rol, benadrukt ze. ‘Zij brengen waterkennis naar plekken waar het nodig is. In dorpen zonder drinkwater, in gebieden waar overstromingen alles hebben verwoest. Die kennis is onmisbaar.’ Van Ginneken noemt hen ‘waterambassadeurs’. ‘Ze laten zien wat Nederland kan betekenen voor andere landen voor wat betreft omgaan met water.’
Slim
De Nederlandse deskundigheid zorgt ervoor dat elders in de wereld brood op tafel kan komen te staan. Van Ginneken: ‘Water is immers nodig om voedsel te verbouwen. Door beter te irrigeren kunnen mensen meer oogsten. Maar veel voedsel wordt verbouwd in gebieden zonder irrigatie. Hier is goed beheer van grond- en oppervlaktewater nog belangrijker.’
‘Zijn we ons ervan bewust hoeveel water we gebruiken?
In ons eten, voor onze kleding en onze spullen?’
Boeren zijn waterbeheerders. Zo zag Van Ginneken hoe boeren in Irak met slimme technieken hun gezinnen voeden met steeds grilligere neerslag. In Colombia wordt waterbeheer onderdeel van de ruimtelijke ordening.’ Anders gezegd: water is voor die inwoners letterlijk ‘dagelijks brood’, want ze hebben genoeg te eten om elke dag te kunnen overleven.
Verandering begint bij bewustwording; niet alleen op plekken ver weg, maar ook in eigen land, meent de watergezant. ‘Zijn we ons ervan bewust hoeveel water we gebruiken? In ons eten, voor onze kleding en onze spullen?’ Van Ginneken pleit voor matiger waterconsumptie. ‘Elke aankoop heeft een ‘waterafdruk’, een ecologische footprint. Vaak juist in het buitenland. Soms komen producten juist uit droge gebieden. Minder kopen is minder water gebruiken, zo eenvoudig is het.’
Zuinig
Nederlanders leren steeds beter zuinig en zorgvuldiger met water om te gaan. Dat stemt de watergezant hoopvol. ‘In Nederland is het water schoner dan vroeger. In de jaren tachtig van de vorige eeuw was de Rijn een onveilige, dode rivier. Nu zwem ik bij Utrecht in de Vaartse Rijn, omdat het water veel schoner is.’
‘Water kan een wapen, een trigger of een slachtoffer van conflicten zijn’
Toch zijn er zorgen, erkent ze. De wereldwijde kringloop van water is uit balans door ontbossing en verstedelijking, te hoog watergebruik en klimaatverandering. Ook PFAS, stikstof en vervuiling tasten de kwaliteit van water in Nederland aan. ‘We laten zien dat verbetering mogelijk is dus we moeten echt doorpakken om onze doelen te bereiken.’
Verbinding
‘Water verbindt’, is haar stellige overtuiging. ‘Water kan een reden zijn voor gemeenschappen om samen te komen. Zo sloegen boeren en burgers eeuwen geleden in ons land de handen ineen om zich tegen overstromingen te beschermen; daaruit zijn onze huidige waterschappen voortgekomen.’
Water kan ook tot conflicten leiden. Van Ginneken: ‘Water kan een wapen, een trigger of een slachtoffer van conflicten zijn.’ Daarom gelooft ze dat diplomatie en ontwikkelingssamenwerking de krachten moeten bundelen. ‘Met onze kennis en diplomatie kunnen we helpen om via water mee te werken aan vredesopbouw en stabiliteit. Op lokaal niveau bijvoorbeeld door waterprojecten te plannen met verschillende belanghebbenden die om water strijden. Zo werken we in de Sahel met boeren en veehouders. Op internationaal niveau door met internationale riviercommissies samen te werken om conflicten over water tussen landen te voorkomen of te verminderen. Voor mij zijn diplomatie en ontwikkelingssamenwerking bij water nauw met elkaar verbonden.’
Doorzetten
Van Ginneken heeft hoop. ‘Steeds meer mensen zetten zich in voor beter waterbeheer. Jongeren, boeren, burgemeesters, van dorpen tot steden. En we moeten weten wat er elders gebeurt: dat mensen geen schoon drinkwater hebben, dat kinderen honger lijden door droogte. Een generatie geleden had veertig procent van de wereldbevolking geen toegang tot veilig drinkwater. Nu heeft ongeveer een op de tien mensen wereldwijd geen veilig drinkwater.’ Dus, concludeert ze, ‘kunnen we best veel als we het willen! Beter water vereist technologie, maar ook sociale druk, een sterke overheid en geld. Het gaat niet vanzelf, het vraagt om doorzettingskracht.’
Maatschappelijke organisaties zijn ‘waterambassadeurs’, meent Van Ginneken. Kijkend naar Woord en Daad: ‘Jullie waterspecialisten brengen waterkennis juist daar waar het nodig is. Ik heb veel respect voor jullie werk met gemeenschappen van vluchtelingen, ontheemden of andere kwetsbare groepen. Ga daar mee door!’
Tegelijk hebben we maatschappelijke organisaties die in het buitenland werken, nodig om in Nederland te vertellen wat er elders gebeurt, zegt de watergezant ten slotte. ‘Om te laten zien dat mensen elders geen drinkwater hebben, dat er niet genoeg water is om hun kinderen te voeden.’
Meike van Ginneken
Inmiddels is Meike van Ginniken twee jaar de Nederlandse watergezant voor het Koninkrijk der Nederlanden. Met haar ruime ervaring van meer dan 25 jaar op het gebied van water, klimaat, energie en voedsel zet ze zich in om de waterambities van Nederland te behalen en de internationaal reputatie van ons land op gebied van water te versterken. De deskundige inbreng van maatschappelijk organisaties als Woord en Daad slaat ze hoog aan.
